Jedną z podstaw skutecznej opieki nad zabytkami i dziedzictwem jest świadome i zaangażowane społeczeństwo. Efektywne wprowadzanie tematyki ochrony zabytków do edukacji formalnej jest ważne dla kształtowania odpowiedzialności społecznej w zakresie troski o dziedzictwo. To właśnie jest celem Zadania 3.2.1. w ramach Krajowego Programu Odbudowy Zabytków.
Nauczyciele i nauczycielki dostaną wsparcie w edukowaniu i mówieniu o dziedzictwie kulturowym, również w kontekście lokalnym. Ważne jest wypracowanie sposobu na wpisanie tej tematyki w realizowaną podstawę programową przy wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi i rozwiązań.
Uczniowie i uczennice powinni znać historię swojego regionu, a także rozpoznawać dziedzictwo materialne i niematerialne w jego obszarze. Nauczyciele i nauczycielki zaś nie powinni mieć problemów z wprowadzeniem tych tematów do programu nauczania. Dziedzictwo i tradycje odgrywają coraz większą rolę jako czynnik jednoczący zróżnicowane i nowoczesne społeczeństwo. Dlatego tak ważne jest realizowanie edukacji także w formie oddolnych akcji czy inicjatyw społecznych pozwalających na zaangażowanie się najmłodszych pokoleń.
Zadanie zostało podzielone na trzy etapy.
Pierwszy etap: diagnoza sytuacji
Pierwszym etapem realizacji zadania będzie opracowanie raportu dotyczącego stopnia obecności tematu zabytków i dziedzictwa kulturowego w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.
Wśród nauczycieli i nauczycielek tych szkół przeprowadzimy badanie, które odpowie m.in. na pytania:
- W jakim stopniu obecnie w podstawie programowej uwzględniane są zagadnienia z obszaru dziedzictwa lokalnego?
- Jakie są możliwości i warunki wyjść i wyjazdów w ramach zajęć szkolnych do miejsc związanych z dziedzictwem?
- Czym kierują się nauczyciele i nauczycielki przy wyborze celu wycieczki oraz jakie miejsca są najpopularniejsze?
- Czy i w jakiej skali szkolni wolontariusze i wolontariuszki angażują się w działania związane z dziedzictwem?
Drugi etap: działania projektowe
- Pilotażowe projekty edukacyjne
Na podstawie przeprowadzonej analizy i badań zostaną przygotowane pilotażowe projekty edukacyjne realizowane ze szkołami podstawowymi i ponadpodstawowymi, a także z lokalnymi ośrodkami zajmującymi się ochroną i opieką nad zabytkami. Projekty będą opierać się na działaniach wokół lokalnego obiektu zabytkowego.
Ta współpraca ma pokazać możliwość aktywnej edukacji, nastawionej na kształtowanie postawy troski o dziedzictwo kulturowe wśród uczniów i uczennic. Dzięki wykorzystaniu elementów metody Service-Learning (uczenie się poprzez działanie na rzecz społeczności lokalnej), uczniowie i uczennice będą mieć możliwość realnego wpływu na otaczający ich świat.
- Opracowanie materiałów dydaktycznych
Opracowane w ramach programu materiały mają wspierać nauczycieli i nauczycielki we wprowadzaniu tematyki dziedzictwa podczas zajęć.
Dodatkowe narzędzia wspomagające:
- Aplikacja MonumentApp zawierająca przystępne informacje na temat obiektów zabytkowych i postaci historycznych z nimi związanych;
- Stworzenie tras i wycieczek dotyczących dziedzictwa lokalnego mających zastosowanie w realizowanych z dziećmi i młodzieżą działaniach.
Wypracowane materiały i narzędzia zostaną w 2026 roku poddane ocenie pod kątem przydatności i dostępności. Powstanie raport podsumowujący ich wykorzystanie i zawierający rekomendacje dotyczące dalszych działań.
- Szkolenia dla nauczycieli i edukatorów
Konieczne będzie stworzenie programu szkoleń dla nauczycieli i nauczycielek, dyrektorów i dyrektorek szkół oraz pracowników i pracowniczek kuratoriów oświaty.
Szkolenia będą mieć za zadanie wspieranie w:
- przekazywaniu wiedzy o dziedzictwie;
- wykorzystaniu opracowanych materiałów;
- realizacji projektów wolontariackich w szkołach;
- pracy z dziedzictwem i włączaniem go do podstaw nauczania.
Równocześnie chcemy zorganizować szkolenia dla edukatorów i edukatorek prowadzących lekcje muzealne dla szkół. Będą one skierowane w szczególności do małych i prywatnych muzeów oraz obiektów, które nie mają możliwości, również finansowych, doszkalania kadry mającej bezpośredni kontakt z uczniami i uczennicami.
Szkolenia będą oparte na koncepcji interpretacji dziedzictwa opracowanej przez Freemana Tildena, a także na wizytach studyjnych w dużych i doświadczonych ośrodkach edukacji muzealnej.
Ostatni etap: wypracowanie rekomendacji
Przeprowadzenie badań i analiz, a także pilotażowych projektów i szkoleń, które będą okazją do rozmów i dyskusji na temat obecności dziedzictwa kulturowego w szkołach, będzie podstawą do wypracowania rekomendacji dotyczących uwzględnienia ochrony dziedzictwa w podstawie programowej i ewentualnych jej zmian.
Kamienie milowe, czyli harmonogram działań:
2024 rok:
- Raport dotyczący stopnia obecności tematu zabytków i dziedzictwa kulturowego w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych
2025 rok:
- Opracowanie materiałów dydaktycznych
rok szkolny 2025/2026:
- Przeprowadzenie pilotażowych projektów edukacyjnych we współpracy ze szkołami
2026 rok:
- Szkolenia
- Wypracowanie rekomendacji
Koordynacja projektu:
Sylwia Bielicka ([email protected])
Bogusława Marszalik ([email protected])
Szczegóły Zadania 3.2.1. z Krajowego Programu Odbudowy Zabytków znajdują się Uchwale nr 242 Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 2023 r. na stronach 80-81.
Aby poznać treść ustawy, kliknij tutaj.