Zabezpieczenie i przygotowanie do konserwacji ikonostasu z Nowoberezowa

W październiku 2022 roku, podczas prac inwentaryzacyjnych w Nowoberezowie koło Hajnówki, prof. Zbigniew Michalczyk, Piotr Jamski oraz Jan Nowicki z Instytutu Historii Sztuki PAN znaleźli na strychu cerkwi obszerne fragmenty ikonostasu z XVII wieku. Znaczenie tego znaleziska zostało porównane przez historyków sztuki do odkrycia „Ekstazy św. Franciszka” El Greca na Mazowszu w 1964 roku. Ze względu na bardzo zły stan zachowania obiektu tuż po odnalezieniu, Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków podjął natychmiastową decyzję o jego zabezpieczeniu.

W porozumieniu z Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym (właścicielem obiektu znajdującego się w prawosławnej cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie) oraz we współpracy z proboszczem tej parafii, NIKZ zlecił specjalistom-konserwatorom dzieł sztuki z Centrum Badań i Konserwacji Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zabezpieczenie obiektu na miejscu w Nowoberezowie.

Obiekt został przewieziony specjalistycznym transportem dzieł sztuki do pracowni konserwatorskiej UMK, gdzie do jesieni 2024 r. będą trwały prace zabezpieczające ikonostas przed dalszym niszczeniem. Ponadto zabezpieczone zostały próbki pobrane na poczet przyszłych badań konserwatorskich obiektu.

Pierwszy etap konserwacji o charakterze interwencyjnym, polegał m.in.:

• na zabezpieczeniu ikonostasu do transportu, a następnie usunięciu tych zabezpieczeń,
• stabilizacji drewna,
• oczyszczeniu powierzchni,
• podklejeniu kruszącej się zaprawy oraz warstwy malarskiej.

Efektem działań NIKZ było nie tylko interwencyjne zabezpieczenie tak cennego obiektu przed dalszą degradacją, ale także nawiązanie współpracy z cerkwią, która w przyszłości może zaowocować działaniami przy dalszych pracach związanych z konserwacją ikonostasu.

Pobrane i zabezpieczone próbki posłużą do przeprowadzenia dalszych badań konserwatorskich obiektu, a w dalszej perspektywie właściwa konserwacja ikonostasu pozwoli na jego ekspozycję.