Wraz z końcem marca zakończyły się kolejne prace kamieniarskie na nowym cmentarzu żydowskim w Cieszynie – trzydzieści steli nagrobnych zostało ustawionych na odpowiadających im miejscach pochówku. Pierwsze prace pod okiem NIKZ, związane z cieszyńską nekropolią realizowane były w latach 2022-23.
Pracujący na cmentarzu od 2021 r. wolontariusze, pod kierownictwem pani Ireny French, dyrektorki Muzeum Śląska Cieszyńskiego, odsłonili w ubiegłym roku na terenie cmentarza kolejną partię nagrobków. Zakończone niedawno prace polegały na ustawieniu trzydziestu z nich do pionu i scaleniu z fundamentami na odpowiadających im miejscach pochówku.
Od ponad trzech lat Pani Irena French pracuje z wolontariuszami na nowym cmentarzu żydowskim w Cieszynie jako społeczna opiekunka – grupa prowadzi prace porządkowe mające na celu odkrycie jak największej liczby znajdujących się na cmentarzu nagrobków.
Nagrobki, przez wiele lat przewrócone, pokrywały się warstwą roślinności i humusu. Po ich odsłonięciu w miarę możliwości odczytywane są pokrywające je inskrypcje, stele przyporządkowywane są do właściwych miejsc pochówku – tam, gdzie oryginalna lokalizacja nagrobka nie budzi wątpliwości, stele ustawiane są do pionu, niekiedy wykonywane są drobne prace naprawcze, a kamienie są delikatnie oczyszczane. Następnie wolontariusze poszukują informacji o zidentyfikowanych w ten sposób osobach pochowanych na cmentarzu.
Cmentarz nie był do tej pory w zinwentaryzowany; przed rozpoczęciem prac wolontariuszy na cmentarzu stały tylko trzy grobowce, a posiadano informacje o 40 pochowanych na cmentarzu osobach. Obecnie znane są dane – częściowe, np. tylko imię lub data śmierci, lub pełne – 300 pochowanych. Przez ostatnie lata udało się odkryć i ustawić kilkadziesiąt nagrobków.
Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie zlokalizowany jest na ul. Hażlaskiej, kilkadziesiąt metrów powyżej starego cmentarza żydowskiego. Został dopuszczony do użytkowania w 1907 r. Plan cmentarza opracował znany cieszyński budowniczy Alois Jedek. Nekropolia została zamknięta w czasie II wojny światowej, na szczęście udało jej się przetrwać okres wojny bez większych zniszczeń. Ostatnie pochówki miały na niej miejsce na początku lat 60. ubiegłego wieku.
Następnie postępowała degradacja cmentarza – nagrobki były rozkradane i wykorzystywane jako materiał kamieniarski i budowlany. W 1986 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Pod koniec lat 90., dzięki wsparciu prywatnych darczyńców ze Stanów Zjednoczonych, na cmentarzu wykonano pierwsze po wojnie większe prace porządkowe i remontowe. Obecnie cmentarz zajmuje powierzchnię 0,75 ha.
Prace kamieniarskie na zlecenie Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków wykonała cieszyńska pracownia kamieniarska pana Andrzeja Pindura.
NIKZ realizuje projekt ustawiania nagrobków na nowym cmentarzu żydowskim w Cieszynie we współpracy z Gminą Wyznaniową Żydowską w Bielsku-Białej od 2022 r. Prace wykonywane są za zgodą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach – Delegatura w Bielsku-Białej.
Udostępnij wpis w mediach społecznościowych
Nie każdy projekt NIKZ to założenie wieloletnie czy też skomplikowane badania; czasem są to także i mniejsze realizacje. Jednak uważamy, że i o nich należy mówić – w końcu każdy, nawet najmniejszy krok naprzód przybliża nas do upragnionego celu. Poznajcie jeden z naszych mniejszych, choć niemniej ważnych, projektów!
Czym zajmuje się Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków? Dowiedz się więcej o projektach NIKZ! Tym razem bierzemy na tapet projekt konserwacji wraku XII-wiecznej łodzi.
Znamy już wyniki konkursu „Zabytki na ulice!”, który organizowaliśmy przy współpracy z firmą AMS SA. Poznajcie Zwycięzców!
